We hebben er elke dag mee te maken, maar hoe geld écht werkt, is voor de meeste mensen een goed bewaard geheim. Waarom kan ik geen huis kopen, terwijl anderen slapend rijk worden van de waardestijgingen? Waarom is er wel geld om bedrijven in de zorg en kinderopvang op te kopen, maar niet voor de verduurzaming van de economie?
En misschien wel de belangrijkste vraag die mij de afgelopen vijftien jaar heeft beziggehouden: hoe kunnen we hier iets aan veranderen?
Extreme concentratie
Geld is macht, en de extreme concentratie daarvan belemmert niet alleen eerlijke marktwerking en gezonde competitie. Die verhindert ook de rechtvaardige verdeling van gemeenschappelijke rijkdommen, een duurzame verhouding met onze planeet en bedreigt de democratie.
Je kunt de grote problemen en uitdagingen van deze tijd daarom niet los zien van de werking van ons geldstelsel - en met name van de vraag door wie en waarvoor nieuw geld wordt gecreëerd. Toch krijgt de inrichting van ons geldstelsel amper publieke aandacht: niet in het nieuws, niet in de politiek of het beleid, niet bij verkiezingen of in debatten.
complexe financiële taal
Wat praten - en nadenken - over de architectuur van ons geldstelsel bemoeilijkt, is de complexe financiële taal die eraan te pas komt. In mijn werk als onderzoeksjournalist voor Follow the Money heb ik het van dichtbij gezien: de meeste mensen, en ook politici, zijn die taal niet machtig.
Dat is geen toeval. De stortvloed aan financieel jargon dient om buitenstaanders uit te sluiten. Om diezelfde reden werd de mis vroeger in het Latijn gehouden en mochten slaafgemaakten niet leren lezen: geletterdheid is macht. De financiële macht ligt nu bij de insiders: economen, bankiers, private-equity- en durfinvesteerders. De outsiders - burgers - worden daardoor buitengesloten van het debat, en hun belangen leggen het af tegen die van de insiders.
financiële geletterdheid
Om geld weer in dienst van de samenleving te laten werken, is het belangrijk dat ons geldstelsel een publiek onderwerp wordt waar iedereen over kan meepraten. De afgelopen negen jaar heb ik daarom gezocht naar manieren om de financiële geletterdheid van outsiders te vergroten. Geld genoeg, maar niet voor jou is daar het resultaat van: geen droog economieboek, maar een kleurrijk verhaal over mensen, macht en politieke keuzes.
Ik voerde honderden gesprekken met wetenschappers, bankiers en toezichthouders, bezocht de hoogste bestuurskamers, zat op de eerste rij bij parlementaire debatten en hoorzittingen, en hoorde van insiders wat er buiten het zicht van het publiek werd besproken. Daarnaast volgde ik de burgerinitiatieven die geldhervorming op de politieke agenda wilden krijgen. Met donaties van sympathisanten en wat vrijwilligers namen zij het op tegen een sector die jaarlijks honderden miljoenen spendeert om zijn eigen belangen te behartigen, en die bekendstaat als een van de machtigste en best georganiseerde lobby’s ter wereld.
strijd om ons geld
Eén ding staat buiten kijf: de macht over ons geld is de afgelopen veertig jaar steeds verder in private handen komen te liggen, terwijl de risico’s en kosten door ons allemaal worden gedragen. Hoe dat precies in elkaar zit, vertel ik aan de hand van de internationale strijd om ons geld, die de laatste jaren in alle hevigheid is losgebarsten. Samen reizen we langs de goudkluizen en banktorens van de gevestigde financiële orde en volgen we hoe geld door de samenleving stroomt.
We staan op een keerpunt. De digitalisering van geld biedt een uitgelezen kans om de macht over ons geld meer in publieke handen te krijgen. Maar er zijn kapers op de kust: grote techbedrijven en financiële instellingen - en de miljardairs erachter - popelen om de macht over de geldpers naar zich toe te trekken.
Ik neem je mee naar het strijdtoneel: een gevecht tussen David en Goliath.
Met Geld genoeg, maar niet voor jou biedt Thomas Bollen een helder en meeslepend inzicht in hoe financiële macht werkt én waarom het burgers aangaat. Voor lezers die begrijpen dat economische keuzes politieke keuzes zijn, is dit boek een onmisbare gids. Nieuwsgierig geworden? Bestel het boek bij Managementboek.
Over Thomas Bollen
Thomas Bollen is Financieel econoom. Gefascineerd door de economische denkbeelden, modellen en propaganda die dicteren hoe we samenleven. Hij schrijft voor FTM over financiële wanpraktijken, economische dogma's — en hun alternatieven.