Context: De Onzichtbare Kracht Achter Gedrag en Betekenis

Niets bestaat in een vacuüm. Elk woord, elke handeling, elk besluit krijgt zijn betekenis door de context waarin het plaatsvindt. Toch vergeten we dit keer op keer. We beoordelen gedrag als 'gek' zonder te begrijpen waarom iemand doet wat hij doet. We proberen organisaties te veranderen zonder oog voor de omstandigheden die het huidige gedrag in stand houden. We geven leiding alsof mensen louter reageren op instructies, in plaats van op hun omgeving.

Context is het missing link in veel managementtheorieën. Het verklaart waarom dezelfde interventie in de ene organisatie werkt en in de andere faalt. Waarom iemand in situatie A florerende is en in situatie B vastloopt. Waarom communicatie zo vaak misgaat: niet omdat de boodschap onduidelijk is, maar omdat de context waarin deze wordt ontvangen een totaal andere betekenis geeft.

Context als Antropologisch Vraagstuk

Wat 'normaal' is, hangt volledig af van de context. Danielle Braun laat met haar antropologische blik zien dat 'gek' niet bestaat als objectieve categorie. Gedrag dat in de ene cultuur volstrekt normaal is, wordt in een andere context als buitenissig of zelfs pathologisch bestempeld. Deze relativering is essentieel om organisaties te begrijpen: wat in het ene bedrijf als 'weerstand' wordt gelabeld, is in een andere context misschien juist gezonde zelfsturing.

Deze antropologische blik helpt ook om discriminatie beter te begrijpen. Discriminatie betekent letterlijk 'onderscheid maken', maar in de praktijk is het vooral geen onderscheid maken – niet kijken naar de specifieke context van de ander. Het gaat om het projecteren van jouw referentiekader op iemand anders, zonder te begrijpen vanuit welke omstandigheden die persoon opereert.

Context Sturen In Plaats Van Mensen

De meeste managers maken een cruciale denkfout: ze proberen mensen te veranderen. Ze focussen op gedragstraining, competentieprofielen en persoonlijke ontwikkelplannen. Maar zoals Jeroen Busscher stelt: gedrag wordt vooral bepaald door context, niet door persoonlijkheid. Wil je ander gedrag? Verander dan niet de mens, maar de omstandigheden waarin die mens opereert.

Context Maakt Cijfers Betekenisvol

Zelfs bij iets schijnbaar objectiefs als getallen speelt context een doorslaggevende rol. Chip Heath toont aan dat cijfers op zichzelf betekenisloos zijn. Pas wanneer je ze in de juiste context plaatst, maken ze impact. Een bedrag van miljoen euro zegt niets – totdat je het vergelijkt met iets tastbaars uit de belevingswereld van je publiek.

Context Is Niet Statisch

Een veelgemaakte fout is denken dat context iets statiefs is – een gegeven waar je mee moet werken. Maar context is dynamisch en beïnvloedbaar. Sterker nog: elke verandercontext is uniek. Wat in de ene organisatie werkt, faalt in de andere, precies omdat de context anders is.

Leiderschap Als Contextcreatie

Frank Vogt benadrukt in zijn werk over leiderschap dat het creëren van de juiste context een kerncompetentie is. Het gaat niet om controle of instructie, maar om het scheppen van omstandigheden waarin mensen optimaal kunnen functioneren. Context is volgens hem een van de vijf DNA-strengen van effectief leiderschap.

Context en Gewoontevorming

Waarom is het zo moeilijk om nieuwe gewoontes aan te leren? Wendy Wood, hoogleraar psychologie, wijst op een vaak over het hoofd gezien factor: context. We denken dat gewoontes in ons hoofd zitten, maar ze zijn verankerd in onze omgeving. De cues en triggers in je directe context bepalen welk gedrag automatisch geactiveerd wordt.

Context in Verandermanagement

Bij organisatieverandering wordt vaak gefocust op de verandering zelf: de nieuwe structuur, het nieuwe systeem, de nieuwe werkwijze. Maar zonder grondige contextanalyse is elk verandertraject kansloos. De context bepaalt immers hoe de verandering moet worden aangepakt, welke weerstand te verwachten is en welke interventies kans van slagen hebben.

Context in Coaching

Ook in coaching wordt context vaak onderschat. Coaches focussen op de coachee, zijn gedachten, gevoelens en gedrag. Maar die coachee opereert in een context die zijn gedrag mede bepaalt. Zonder inzicht in die context is duurzame gedragsverandering lastig te realiseren.

Context en Innovatie in de Zorg

In de zorg wordt het belang van context pregnant zichtbaar. Innovaties die in de ene setting succesvol zijn, falen keihard in een andere context. Niet omdat de innovatie niet deugt, maar omdat de omstandigheden anders zijn. 'Geen zorg zonder context' is dan ook een kernboodschap uit de zorgwetenschap.

Context in Communicatie

Misverstanden ontstaan zelden omdat woorden onduidelijk zijn. Ze ontstaan omdat de context waarin woorden worden ontvangen verschilt van de context waarin ze werden gezonden. 'Je haalt mijn woorden uit hun context' is dan ook een veelgehoorde klacht. Maar wat is dan die context precies? En wie bepaalt welke context relevant is?

Context: Van Analyse Naar Creatie

Beseffen dat context belangrijk is, is één. Actief context creëren is twee. De beste leiders, coaches en veranderaars zijn contextarchitecten. Ze begrijpen niet alleen hoe context werkt, maar weten ook bewust de omstandigheden te creëren waarin gewenst gedrag natuurlijk ontstaat. Ze kijken verder dan het individu en zien het systeem. Ze werken niet in de context, maar aan de context.

Daarmee is context geen soft onderwerp voor filosofen en antropologen, maar een harde managementcompetentie. Want uiteindelijk is alle organisatieverandering contextverandering. En alle gedragsverandering is het resultaat van een veranderde context. Wie dat begrijpt, heeft de sleutel in handen tot duurzame verandering.